Welcome to Pretension! version 1.0.
Вельми хутка ён будаваў сваю сялибу. Цяпер ужо льга павальней. Год за годам - и ўсё дойдзе да дасканаласци. Ён думаў: "Пойдуць дзеци. им трэба прыгатаваць жыццё. Няхай у их будзе людская аселасць, каб не бадзялися па свеце, не маючы прытулку. У их будучыня будзе не такая, як у мяне и майго бацьки... Не можа быць, каб зноў войны и згиненне. Пагибели больш не будзе". У гэтых сваих думках ён яшчэ больш укараниўся, кали ў яго нарадзиўся сын. Сына ён назваў Тамашом и яшчэ больш пачаў старацца. Дзиўна было, што ён, таки малады, больш думае аб будучыни дзяцей, чым аб сваим жыцци. Празмерная сталасць нашых год! Скажу прасцей: ад год той, першай за нашу памяць вайны з немцами и да дзён нашых, сённяшних, кали ўжо вырысоўваецца як бы канец и Вяликай Айчыннай вайне, за ўсю гэтую жорсткую эпоху, на мильёнах дзицячых илбоў мы бачыли и бачым маршчыну старасци. Кали Ракуцькаў Тамаш пачынаў вучыцца хадзиць, у самым разгары была польская вайна. Яна ўжо канчалася, як у Ракуцьки нарадзилася дачка. Тольки што яе ахрысцили и назвали Лизаветай, як па ўсих, хто за гады рэвалюцыи ў тых мясцовасцях забудаваўся на панскай зямли и панским лесам, прайшла трывога: тут ужо "больш няма рэвалюцыи, гэтая зямля падпала пад Польшчу, и паны варочаюцца назад". Ракуцька ацих. Кали трэба было дзе загнаць загваздку ци прыбиць дошку - так и аставалася. Гэтак ён липеў як да часу, и ў яго жыцци вяликих змен не адбывалася. Ужо граница памиж Польшчай и СССР цвёрда вызначылася, и паабапал яе ўжо стала варта дзвюх дзяржаў. Ужо и малы Тамаш шпарка бегаў, трымаючыся за матчыну спадницу. А Лизавету пакинули ўжо спавиваць. Пан жа не прыязджаў. Ужо думалася, што, можа, так и абыдзецца и нихто не зачэпиць злой рукой таго, што Ракуцька нарыхтаваў на будучыню сваим дзецям. Тым часам жонка сказала яму, што будзе яшчэ и трэцяе дзиця. З горкай трывогай ён падумаў аб невядомасци той будучыни, якая раней ужо здавалася яму зусим яснай. У тыя якраз часы и з'явиўся перад Ракуцькам Паливодски, але ўжо не так, як першы раз, з акрываўленым бокам и з пакутнай просьбай у няшчасных вачах. А ва ўсим бляску афицэра польскага войска ўсходняй границы. Ён явиўся не з ранейшым няшчасцем, а з цяперашняй силай. Ракуцька адразу пазнаў яго и ўныў душой. А той адразу и пачаў тое, дзеля чаго и явиўся сюды.
- Слухай, Ракуцька, - сказаў ён. -Ты паспеў ужо з чужога лесу и на чужой зямли новую хату паставиць? Ну ничога, не ты адзин так, кали была рэвалюцыя. Але давай так, каб мы з табою больш не спатыкалися. Аддай тое, што ты ў мяне забраў, и ты мяне больш тут не ўбачыш.
- Што я ў вас, пане, такое забраў?
- Золата! Ты абчысциў мае кишэни, пакуль я ляжаў хворы!
- Бойцеся Бога! Я вам сваё аддаваў, што меў!
- З каменнями крыжык, пярсцёнки, имянны гадзинник и яшчэ два гадзинники, якия были пры мне!
- Бойцеся Бога! Бойцеся Бога!
Разгневаны Паливодски замахнуўся, каб даць у твар Ракуцьку. Не менш разгневаны Ракуцька стаў на ўвесь рост перад Паливодским и прагаварыў, як абухам стукаў у бервяно:
- Я, пане, выратаваў вас и вярнуў вам жыццё, а вы замест падзяки страляли ў мяне, а цяпер робице мяне злодзеем. Гэта ж вы сами ў мяне худую кабылу ўкрали. Дык хто з нас злодзей?
Паливодски адумаўся и сказаў:
- Я прашу ў цябе тольки маё золата.
- Я яго и ў вочы не бачыў!
- Лжэш! Лжэш!
Паливодски выйшаў. Слуга падвёў яму каня, и ён махнуў ходу и зник. Аднак жа Ракуцька паспеў заўважыць, што, перад тым як прыняць ад слуги каня, Паливодски ни то пастаяў у кароткай задуме, ни то нават можа и памалиўся. Ракуцька падумаў: "А можа я яго чым пакрыўдзиў". Кали ён выказаў гэтую думку жонцы, яна, даволи таки энергичная жанчына, адказала яму, што гэтага Паливодскага варта было б кием змясиць на калатушу, але найлепш быць цихим, бо ён мае силу, а наконт крыўды, дык яго ни крыўдаю, ни праўдаю, нават жалезным шворнам не проймеш. Таким парадкам Ракуцька стаў спакоен душой. Але ненадоўга. У тым жа самым годзе, пад сярэдзину восени, ён атрымаў позву ў гмину. Ён так и ведаў чаго: ён жа жыве на чужой зямли и з чужога дрэва хату паставиў! Ён жа не мог пайсци супроць дзяржаўнага закона и першыми замаразками выбраўся ў тую самую старую жончыну хату.
|
