Welcome to Pretension! version 1.0.
Было падобна, што той, хто выклейваў аб'явы, баяўся ўвайсци глыбей у мястэчка и, абы-як прыткнуўшы да першай сцяны паперу, даў ходу з вуличнай пустэльни. Нявада пачаў чытаць аб'явы. Самая большая была аб тым, як павинна трымаць сябе насельництва ў занятых нямецким войскам вобласцях, а значыцца, и ў тутэйшай акрузе, и дзе па акрузе ўстанаўляюцца камендатуры, воласци и палицэйским цэнтры. Пасля там гаварылася аб абавязку кожнага, хто не хоча быць расстраляным або павешаным, вывижоўваць армейских камандзираў, камисараў и камунистаў. Аб'ява, ци, праўдзивей сказаць, загад быў выдрукаваны густыми литарами, а ўнизе чорными литарами стаяла: "Акруговы камисар цывильнай нямецкай улады Густаў Шрэдэр". А ўпоперак цераз увесь загад синим алавиком размахнулася рэзалюцыя: "Пацалуй сабаку ў скивицу". Побач гэтай была другая, меншая аб'ява. Валасны бургомистр загадваў усим сумличанам вярнуцца ў мястэчка и ўзяцца кожнаму за сваю работу, а кали гэтага не будзе, то...
Нявада не паспеў дачытаць да канца. Страшны смутак здушыў яму душу. Тады страшны злодзей украў у яго Волеччына маленства. и вось цяпер прыйшоў час развитацца з усим тым, што, як трава на руинах, вырасла на ўтаймаваным болю. Ничога ўжо няма больш у яго. Ён адзин. Адарваўшыся ад нямецкай паперыны, ён паклыбаў назад у вулицу и завярнуў у двор чацвёртай хаты. Гэта была яго старая хата. Ужо многа год яна пуставала з забитыми дошками вокнами, але не дзвярыма: тут стаяли кросны, и час ад часу Волька прыходзила сюды ткаць зрэб'е на мяшки и ручники. Ключа ад дзвярэй у яго не было. Гэта быў вялики ключ. Праз дзирку, пракручаную ў вушаку, ён пасоўваў засаўку з сярэдзины. Ён ададраў дошки ад куткавога акна ў двары, улез праз акно ў хату и адчыниў сенцы. Палицы на сценах, жорны ў кутку, старасвецкая засаўка пры вушаку, лески на гару, вешала ўздоўж сцяны, шчылистыя дзверы ў клець и акенца без шкла, прапилованае ў адным бервяне, - усё захавалася ў гэтых сенцах, як было дваццаць год таму, и нават больш, тады, кали яго Волечка была малая и адна жыла тут, кали ён быў на вайне. Больш таго. Усё гэта было тут и тады, кали ён сам быў зусим малады. Ён и сваё вяселле гуляў у гэтай хаце. Божа мой, як пражылося гэтульки часу! и заўважыць цяжка. Успамины апанавали яго. Ён зачыниў сенцы, увайшоў у хату и прылёг на голы палок. Зусим вечарэла. Ён усё ляжаў и думаў. и ўяўлялася яму, што гэта ён павинен зноў пачаць сваё жыццё спачатку. Але ж не! Тады гэтая хата была новая, а цяпер унь жа трухлина сыплецца са сцяны! и Волечка ўжо старэць пачала, и малая Лизавета, Лиза, стаиць перад сваим юнацтвам, усё ж гэта ўжо заняло навеки сваё месца, и ёсць, и иснуе, и зникнуць не можа. и кали ўсяго гэтага няма, дык, значыцца, страшны злодзей зноў з'явиўся и адрывае ад душы жывасилам усё, чым жыве яна. Зноў пустошаць душу! Забиваюць дых! Абкрадаюць! Жывяцца чужой душой и жыццём яе! Нявада прахапиўся и прайшоўся па хаце. Стаяла ранняя ноч. Месяц свяциў праз адбитае акно. и ў палавине хаты даволи видно было. Цишыню, якая стаяла на мястэчку, цяжка было вытрымаць чалавеку. Але горш за цишыню была адзинота. Гэта была магильная адзинота, але чалавек аставаўся жывы. Нявада рашуча пайшоў да парога, каб зусим пакинуць не тольки хату, але и Сумличы. Як тольки ён спусциўся з трох каменняў, якия на месцы ганка ляжали пад парогам, ён убачыў, што Волька ўвайшла з вулицы ў двор и ўбачыла и пазнала яго. Яна пайшла проста да яго. и ў гэты момант скончылася яго адзинота. З якой радасцю ён цяпер падначалиўся Вольцы, такой, якую ён бадай што и не ведаў. Бачачы гэтую жанчыну, ён адчуваў, як зникае з яго душы смутак па Волечцы и па яе двайнику - цяперашняй Лизе.
- Дзе ж ты так доўга быў? - шпарка шаптала яна.
- Пакуль я знайшоў, хто б гэтых дзяцей адправиў куды лячыць, - як апраўдваўся ён.
- А чаму ты кульгаеш?
- Падбиўся, назад идучы.
- А чаго ты сядзиш адзин тут?
- А дзе ж я мог каго знайсци? Што гэта з нашым домам адбылося? Хто гэта ляжыць там мёртвы пад вишняком?
- У нашым доме было тое, што и ў иншых дамах. Мы ўжо ведали, што немцы ўжо минули нас.
|
