Welcome to Pretension! version 1.0.
Были плацци для Лизаветы и хустачки, чаравики и панчохи... Часами ж на яго находзила прасвятленне. Ён як бы адпихаў ад сябе гэты пусты занятак и ўпадаў у думку, што рабиць, сапраўднае, вяликае, выразнае и сапраўды патрэбнае, каб убачыць дзяцей. Нарэшце прыйшоў канец яго цихай цярпливасци. Нават сядня на калодзе сярод двара пакинула яму быць прыемнай. Ён нейк пацягнуўся да людзей и як бы затрапятаўся. Яго ўжо бачыли ў навакольных мястэчках на кирмашах, каля цэркваў и касцёлаў на фэстах, у сельсавеце ён бываў часта и без прычыны. Ён пытаўся и раиўся. У тую старую хату ён цяпер слаў письмы бадай што цераз дзень.
Усим пачало здавацца, што ён рабиўся больш гаварким, и панурасць сыходзила з яго. Аднак жа нихто не ведаў, што ён сябе пачуваў так, быццам кожны дзень пиў атруту. и дзиўная рэч. Хоць час ишоў, нават ужо год за годам, з яго вачэй не сыходзили босыя Тамашовы ноги, кали ён, у тую навальничную ноч, асветлены маланкай, стаяў на дарозе пад сагнутым дрэвам. Яго ўяўленне рысавала яму Тамаша тольки малога и Лизавету тольки ў маци на руках. Па-сапраўднаму ён николи не задумаўся аб тым, што годы идуць. Сам ён пачаў сталець так шпарка, што часами ўжо льга было ў им заўважыць першыя рысы далёкай яшчэ старасци. Гэта была празмерная на яго гады сталасць. Апошняя бачаная им усмешка малой Лизаветы! Маланка, и свет уздрыгануўся ад грому. Тамаш стаиць мокры, вада. Босыя ноги яго! Постаць худзенькага хлопчыка! Ён жа вёў свайго Тамаша ў будучыню! На добрае, на шчасливае! Нехта злы и чорствы, нехта той, што и яму самому праз увесь век не дае спакою, загарадзиў малому Тамашу дарогу ў будучыню. Не туманныя прывиды, а выразна ява: гром и маланка, навальница разрывае зямлю и, здаецца, крышыць на ёй усё. и ўсё ахоплена страшным сваим утрапеннем. Пад громам и агнём, пасярод дароги, постаць худзенькага хлопчыка.
Аднойчы ён, як и часта цяпер, цёрся сярод людзей у местачковай кааперацыи. Там прадавалися люстэрки. Адно висела на сцяне. Сымон Ракуцька глянуў у люстэрка и сумеўся: ён таки даўно не бачыў сябе и не ведаў, што каля вушэй у яго спрэс сивыя валасы. "Божа мой, дык я ж ужо не малады! Няўжо гэта прайшло гэтульки год?! А кольки? Мусиць, многа?! Як жа гэта я николи не личыў гадоў?" Увесь той дзень ён правёў у одуме и суме. Каму расказаць? З чаго пачаць, каб не ишло далей жыццё так, як яму не хацелася? Ён хацеў не тольки есци хлеб, але каб разам з им ели яго и Тамаш, и Лизавета. Каб не мучыць самога сябе, ён больш ужо николи не глядзеўся ў люстэрка.
иV
У тысяча дзевяцьсот трыццаць дзевятым годзе Сымон Ракуцька даехаў па чыгунцы да горада Слуцка и выйшаў адтуль пешкам у дарогу на захад па старой Варшаўска-Маскоўскай шашы. Была глыбокая восень. Тольки што минулася пара безупынных дажджоў. Паабапал шашы стаяла вада на поли. Не кранутая яшчэ марозам трава была зялёная, и, кали сонца высвечвала з-за высоких хмар, адзиноки падарожны, як здзиўленае дзиця, прыглядаўся да яснай зелянины, и твар яго свяциўся, як и шыроки свет у той момант. Ён усё ишоў и ишоў шпарка. За адзин дзень ён дайшоў да Пилипавич, дзе тырчэли каля шашы яшчэ некаторыя адзнаки былой границы. Да гэтага месца ён ишоў яшчэ, як бы раздумваючы и сам сабе не верачы. Тут жа ён увесь змяниўся. Каб чалавек, яки добра ведаў яго дагэтуль, бачыў яго ў гэты момант, кали ён, минуўшы Пилипавичы, спыниўся на палявой дарозе, кожны заўважыў бы як адразу Сымон Ракуцька [скинуў] пячаць таго шматгодняга чакання, якое ўжо часами ператваралася ў свядомасци, як бы нейкай асуджанасци навек. Магло б здавацца, што ён зараз скажа: "Яно было. А вы хиба хочаце, каб николи ниякай прыкрасци не было? Затое цяпер!" Уся яго пастава и выраз твару были ў часе гэтага падарожжа рухавыми вельми. На станцыи Гарадзеи ён сеў у поезд и праз паўдня выйшаў з вагона на нейким занадта ўжо цихим паўстанку. Доўги рад старых и высоких дрэў - лип, дубоў, бяроз, явараў и вязаў - ишоў ад паўстанка проста ў чыстае поле и там канчаўся. Лисцё пад дрэвами ляжала яшчэ жоўтае, и, здавалася, чалавечая нага яшчэ не ступала на яго. Сымон Ракуцька минуў дрэвы и пасля нядоўгих пошукаў знайшоў у поли вялики камень.
|
